Współuzależnienie: definicja, objawy, terapia
Współuzależnienie to zjawisko, które często pozostaje w cieniu problemów uzależnień, jednak jego wpływ na osoby blisko związane z uzależnionymi jest równie poważny. Polega ono na niezdrowym zaangażowaniu emocjonalnym i psychologicznym w relację z osobą uzależnioną, prowadzącym do zaniedbywania własnych potrzeb i zdrowia psychicznego. W artykule przedstawiono definicję współuzależnienia, najczęstsze objawy oraz dostępne metody terapii, które mają na celu przerwanie destrukcyjnych wzorców i odzyskanie równowagi emocjonalnej przez osoby współuzależnione.
Co to jest współuzależnienie?
Współuzależnienie – definicja. Współuzależnienie to termin opisujący specyficzny stan psychiczny i emocjonalny, występujący u osób blisko związanych z jednostkami dotkniętymi zaburzeniami wynikającymi z uzależnień. Definicja uzależnienia, zgodnie z ICD-10 (Międzynarodową Klasyfikacją Chorób), odnosi się do zespołu zjawisk behawioralnych, poznawczych i fizjologicznych, które rozwijają się w wyniku wielokrotnego przyjmowania substancji psychoaktywnych lub powtarzalnych zachowań, prowadzących do silnego pragnienia ich kontynuowania pomimo szkodliwych konsekwencji.
Współuzależnienie, w sensie klinicznym, charakteryzuje się dysfunkcyjnymi wzorcami relacji z osobą uzależnioną. Osoby współuzależnione często wykazują skłonność do przejmowania nadmiernej odpowiedzialności za funkcjonowanie osoby uzależnionej, jednocześnie zaniedbując własne potrzeby i zdrowie psychiczne. W odpowiedzi na pytanie „co to jest współuzależnienie”, można stwierdzić, że jest to forma zaburzenia funkcjonowania interpersonalnego, w której dochodzi do nieadekwatnej adaptacji emocjonalnej, związanej z próbami kontrolowania i zarządzania zachowaniami osoby uzależnionej, prowadząca do chronicznego stresu, napięcia oraz problemów psychicznych u osoby współuzależnionej.
Rodzaje współuzależnienia
Współuzależnienie można podzielić na kilka rodzajów, w zależności od kontekstu, w jakim występuje, i form zachowań, jakie przejawia osoba współuzależniona. Każdy z tych rodzajów współuzależnienia charakteryzuje się podobnymi mechanizmami: nadmiernym zaangażowaniem, kontrolą, zaprzeczaniem problemom oraz zaniedbywaniem własnych potrzeb, co może prowadzić do poważnych problemów emocjonalnych, stresu i wypalenia. Oto najczęściej wyróżniane rodzaje:
- Współuzależnienie związane z uzależnieniem od substancji
Ten rodzaj współuzależnienia występuje najczęściej u osób żyjących z kimś uzależnionym od substancji psychoaktywnych (np. alkoholu, narkotyków, leków). Osoba współuzależniona próbuje kontrolować zachowania osoby uzależnionej, często wchodzi w rolę „ratownika”, który stara się minimalizować skutki nałogu, np. ukrywając problem przed otoczeniem, usprawiedliwiając osobę uzależnioną czy próbując chronić ją przed konsekwencjami nałogu. Taka postawa wzmacnia dysfunkcyjne zachowania i opóźnia proces leczenia. - Współuzależnienie emocjonalne
Osoba współuzależniona angażuje się emocjonalnie w toksyczną relację, gdzie partner lub bliska osoba prezentuje zaburzenia zachowania, agresję, czy cechy osobowości patologicznej (np. narcystyczne czy borderline). W tej relacji osoba współuzależniona poświęca własne potrzeby i samopoczucie, koncentrując się na zadowoleniu i stabilizowaniu emocji drugiej osoby, co prowadzi do chronicznego napięcia emocjonalnego i zaburzeń psychicznych. - Współuzależnienie finansowe
Ten rodzaj współuzależnienia występuje, gdy osoba współuzależniona przejmuje kontrolę nad finansami lub nadmiernie wspiera partnera, który ma problemy z zarządzaniem pieniędzmi, hazardem lub długami. Współuzależniony podejmuje działania, które mają na celu zaradzenie problemom finansowym drugiej osoby, często kosztem własnej stabilności finansowej i psychicznej. Takie zachowanie utrwala zależność ekonomiczną i emocjonalną. - Współuzależnienie w relacji zawodowej
Dotyczy sytuacji w miejscu pracy, gdzie osoba współuzależniona nadmiernie angażuje się w sprawy zawodowe, często próbując przejąć odpowiedzialność za pracę lub emocje innych osób. Może to dotyczyć relacji z przełożonym, współpracownikiem lub podwładnym, w której osoba współuzależniona angażuje się ponad miarę, przejmując obowiązki, podejmując nadmierne ryzyko lub zaniedbując własne potrzeby w imię stabilności zawodowej innych. - Współuzależnienie behawioralne
Ten typ współuzależnienia występuje w kontekście uzależnień behawioralnych, takich jak hazard, zakupoholizm, uzależnienie od gier czy internetu. Osoba współuzależniona stara się kontrolować lub łagodzić skutki tych zachowań, próbując chronić osobę uzależnioną przed konsekwencjami jej działań, np. spłacając długi, tuszując problem przed rodziną czy próbując ograniczyć czas spędzany na kompulsywnych czynnościach.
Terapia współuzależnienia
Terapia współuzależnienia polega na pomocy osobom, które w wyniku życia z osobą uzależnioną rozwijają destrukcyjne wzorce zachowań i emocji. Jej głównym celem jest przerwanie tych mechanizmów oraz odzyskanie równowagi psychicznej i emocjonalnej przez osobę współuzależnioną.
W ośrodkach leczenia uzależnień terapia współuzależnienia najczęściej dotyczy osób, które są związane z osobami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki czy leki. Ten rodzaj współuzależnienia jest bezpośrednio związany z uzależnieniem i jego skutkami, dlatego stanowi główny przedmiot terapii. Współuzależnienie emocjonalne może również być przedmiotem terapii, zwłaszcza gdy relacja z osobą uzależnioną prowadzi do zaburzeń emocjonalnych i psychicznych. Pozostałe rodzaje współuzależnienia, takie jak finansowe czy behawioralne, mogą być poruszane w kontekście szerszych problemów, jeśli są ściśle związane z nałogiem osoby uzależnionej.
Terapia obejmuje:
- Uświadomienie problemu – osoba współuzależniona zaczyna rozpoznawać swoje zachowania, takie jak nadmierna kontrola, zaprzeczanie problemowi lub zaniedbywanie własnych potrzeb. Uczy się także zrozumieć, że nie jest odpowiedzialna za uzależnienie drugiej osoby.
- Praca nad granicami – terapia pomaga w ustaleniu zdrowych granic emocjonalnych i funkcjonalnych w relacji z osobą uzależnioną, co oznacza unikanie nadmiernej odpowiedzialności za działania drugiej osoby oraz wycofywanie się z prób ratowania lub kontrolowania jej zachowań.
- Poprawa samoopieki – istotnym elementem jest rozwijanie umiejętności dbania o własne potrzeby, zarówno fizyczne, jak i emocjonalne, co obejmuje wzmacnianie samooceny oraz naukę stawiania siebie na pierwszym miejscu w zdrowy sposób.
- Wsparcie emocjonalne – poprzez indywidualne sesje terapeutyczne lub grupy wsparcia, osoba współuzależniona uczy się radzić sobie z emocjami, stresem i lękiem związanym z relacją z osobą uzależnioną.
Celem terapii jest przede wszystkim uwolnienie się od negatywnych wzorców i odzyskanie autonomii, aby móc prowadzić bardziej zrównoważone życie.
Leczenie współuzależnienia w AzylVIP Kraków
Podsumowując, współuzależnienie jest złożonym zjawiskiem, które wpływa na sposób, w jaki funkcjonujemy w relacjach z osobami uzależnionymi. Objawia się w różnych formach, od emocjonalnego angażowania się w toksyczne relacje, przez finansowe wsparcie, aż po przejmowanie nadmiernej odpowiedzialności w środowisku zawodowym. Terapia współuzależnienia ma na celu przerwanie destrukcyjnych wzorców i przywrócenie równowagi emocjonalnej oraz psychicznej.
Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy współuzależnienia i chcesz zacząć pracę nad zmianą, serdecznie zapraszamy do Ośrodka Leczenia Uzależnień AzylVIP w Jerzmanowicach pod Krakowem. Nasz zespół specjalistów oferuje wsparcie i terapię, które pomogą Ci zrozumieć swoje mechanizmy współuzależnienia, nauczyć się stawiać zdrowe granice i odzyskać kontrolę nad własnym życiem. Skontaktuj się z nami, aby umówić się na pierwszą konsultację i rozpocząć drogę ku lepszemu samopoczuciu i zdrowiu emocjonalnemu.