Najczęstsze uzależnienia wśród młodzieży
Młodzi ludzie borykają się z mnóstwem problemów, jakie z perspektywy dorosłych często wydają się błahe. Wielu z nich nie ma wypracowanych mechanizmów umożliwiających radzenie sobie z nimi, przez co nierzadko zdarza im się sięgać po „najprostsze” rozwiązania – zajęcia i środki, które mogą wywoływać uzależnienia. Współczesna młodzież ma dostęp do różnych opcji, prowadzących niekiedy do szkodliwych nałogów. A jakie uzależnienia wśród młodych ludzi są najczęstsze?
Zachęcamy do lektury.
Przyczyny uzależnień u młodzieży
Podobnie jak u osób dorosłych, przyczyny popadania w nałóg są bardzo różne. Uzależnienia mogą wykształcić się wskutek problemów w szkole czy w rodzinie. Nastolatek ma przed sobą również liczne wyzwania w zakresie funkcjonowania w grupie rówieśniczej. Obawa przed odstawaniem od innych często jest paraliżująca, dlatego, z chęci dopasowania się, naśladuje pozostałych. Na to nakładają się problemy związane z samym dojrzewaniem – zmianami fizjologicznymi i wahaniami emocjonalnymi.
Powyżej wskazaliśmy jedynie ogólnie powody, przez które nastolatki decydują się sięgnąć po substancje odurzające lub np. uciekają w świat wirtualny. A jakie są najczęstsze uzależnienia wśród młodzieży? Co mówią statystyki? Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Uzależnienie od alkoholu
Według badań prowadzonych m.in. przez CBOS alkoholizm stanowi najczęstszy nałóg wśród młodzieży. Trunki nisko- i wysokoprocentowe są stałym elementem rozmaitych imprez. Spożywanie ich zaś kojarzy się młodym z dorosłością. Wielu nastolatków, sięgających po tę używkę, również pochodzi z domów, w których rodzice nadużywają alkoholu. Można więc problem ten nazwać pokoleniowym, choć należy dodać, że presja rówieśnicza też odgrywa dużą rolę, gdyż alkohol kojarzony jest z dobrą zabawą.
Uzależnienie od technologii cyfrowych
Nowoczesne technologie z jednej strony ułatwiają nam życie, szczególnie wykonywanie różnych obowiązków, a z drugiej – zapewniają rozrywkę. Mają jednak swoją mroczną stronę. Mogą powodować silne uzależnienia u młodzieży, jak i dorosłych. W kategorii tej wymienia się szereg osobnych typów nałogów. Wyodrębniliśmy najważniejsze z nich.
Uzależnienie od smartfona
Pod wieloma względami mózg człowieka przypomina ten u jaskiniowca. Skok cywilizacyjny, który odbywa się na przestrzeni ostatnich nawet nie 200, a 40 lat, jest niewyobrażalny, jeśli przyjrzymy się całym dziejom ludzkości. Smartfon stanowi pewne ukoronowanie tego postępu. To przydatne narzędzie do komunikacji z innymi, a nierzadko także do pracy i rozrywki. Korzystanie z niego zaś wiąże się z wyrzutami dopaminy – hormonu nagrody. Wynika to z kilku powodów:
- daje stały dostęp do wiadomości z całego świata,
- design wyświetlanego obrazu wzorowany jest na tzw. jednorękich bandytach, co skłania do „scrollowania”,
- pozwala być „w kontakcie” z każdym w każdej chwili.
Kombinacja ta sprawia, że telefon działa mocno uzależniająco, zwłaszcza na osoby, które urodziły się na początku „epoki cyfrowej”. W przystępny sposób problem ten, jak i jego konsekwencje (w tym m.in. wzrost liczby przypadków depresji wśród młodzieży), opisuje szwedzki specjalista psychiatrii i popularyzator wiedzy o psychologii – Andres Hansen. Uzależnienie bywa na tyle silne, że sama myśl o pozostawieniu telefonu w domu sprawia, że u człowieka w każdym wieku mogą pojawić się objawy stresu.
Uzależnienie od mediów społecznościowych
De facto uzależnienie od social mediów jest powiązane z nałogowym korzystaniem ze smartfona. Działa ono jednak na dużo głębszym poziomie. Także w tym przypadku „scrolluje się walla”, czyli przegląda treści wyświetlane w serwisie, a ponadto – z jednej strony – algorytmy na podstawie profilowania stale podrzucają materiały atrakcyjne dla użytkownika, a z drugiej – praktycznie cały czas dostarczają nowych informacji. Ludzki mózg z kolei pod ich wpływem wyzwala kolejne dawki dopaminy (wynika to ewolucyjnego przystosowania – nowiny to potencjalnie zwiększone szanse na przetrwanie), co – szczególnie w przypadku młodzieży – powoduje chęć dalszego oglądania wyświetlanych wiadomości.
Inny czynnik, wpływający uzależniająco na młodych ludzi, wiąże się z ich samooceną. To właśnie w mediach społecznościowych często szukają oni akceptacji. Wrzucając swoje zdjęcia, komentując różne posty, przeżywają napięcie, oczekując reakcji ze strony innych. Rodzi to swojego rodzaju uzależnienie poglądu na swoją osobę od oceny osób postronnych, nierzadko obcych, co na młodzież może działać wyjątkowo destrukcyjnie.
Czytaj także: Uzależnienie od Tik-Toka. Jakie są objawy i jak sobie z nimi radzić?
Syndrom FOMO
Oba powyższe typy nałogów wynikają z szybkiej gratyfikacji, jaką daje bycie online i w kontakcie. Mózg tak przyzwyczaja się do tych wyrzutów dopaminy i bombardowania informacjami, że w sytuacji, gdy ich brakuje, zaczyna się ich domagać. To z kolei wiąże się ze wzrostem napięcia psychicznego. W tym przypadku mówimy o syndromie FOMO, co z angielskiego rozwija się jako fear of missing out, czyli obawa przed wypadnięciem z obiegu. Jest to silnie działający mechanizm, który zmusza do sięgania po smartfona, sprawdzania wiadomości w sieci, w tym w mediach społecznościowych.
Uzależnienie od wyrobów tytoniowych i e-papierosów
Poza korzystaniem z Internetu, smartfona czy social mediów wyróżnia się jeszcze inne najczęstsze uzależnienia wśród młodzieży. W statystykach dotyczących nałogów u młodych ludzi wymienia się również palenie tytoniu. Jako przyczynę sięgania po tę używkę nastolatki wskazują chęć odprężenia się i odreagowania stresu. Nierzadko wynika to też z potrzeby dostosowania się do „najlepszych” w grupie rówieśniczej. Współcześnie jednak wyroby tytoniowe często zastępowane są przez e-papierosy, także zawierające mocno uzależniającą nikotynę.
Uzależnienie od narkotyków i leków
Według statystyk młodzież szkolna często sięga po narkotyki. Wśród nich zazwyczaj wymienia się m.in. marihuanę. Jej palenie nierzadko wiąże się z przynależnością do pewnych subkultur. Co więcej – młodych ludzi zachęca fakt, że stosowanie konopi indyjskich spotyka się z szeroką tolerancją ze strony społeczeństwa. Mimo że posiadanie nawet niewielkiej ilości suszu jest karalne, to panuje szereg szkodliwych mitów, np. mówiących o tym, że THC nie powoduje uzależnienia jak amfetamina czy inne twarde narkotyki.
Należy wspomnieć również o problemie z uzależnieniem od leków. Sięganie po środki przeciwbólowe czy uspokajające według statystyk to przede wszystkim domena dziewcząt w wieku nastoletnim. Często dodatkowo preparaty te są „podlewane” alkoholem, by wzmocnić ich działanie odurzające. Kwestia ta jest o tyle problematyczna, że farmaceutyki są szeroko dostępne, co może sprzyjać uzależnieniu się od nich.
Jedzenioholizm
To pozornie najmniej problematyczne uzależnienie wśród wymienionych. Tymczasem kompulsywne jedzenie stanowi poważny problem. Kłopot bywa tym większy, że dostępność produktów wysokokalorycznych i tanich jest bardzo duża. Chipsy, słodycze, fast foody… Wszystkie one są istotnym komponentem w budowaniu negatywnych schematów, zwłaszcza w młodym wieku, a nierzadko nastolatki spożywają je w reakcji na problemy związane z sytuacją w domu.
Z jednej strony jedzenie wysokokalorycznych przekąsek wiąże się z wyrzutem dopaminy. Z drugiej – często daje poczucie mylnego bezpieczeństwa w przypadku gdy np. sytuacja rodzinna jest niestabilna. Zajadanie stresu przez młodzież może stać się kompulsywne, co prowadzi do nadwagi, a w końcu do otyłości.
Czytaj także: Uzależnienia behawioralne – wszystko co powinieneś wiedzieć
Profilaktyka – najlepszy sposób na zapobieganie uzależnieniom
Zgodnie z zasadą mówiącą, że lepiej zapobiegać niż później leczyć, najważniejsza jest profilaktyka uzależnień wśród młodzieży. Powinna ona być systemowa, tj. opierać się na współpracy placówek edukacyjnych z rodzicami. Szczególnie w przypadku rodziny duże znaczenie ma to, aby nastolatek miał poczucie akceptacji i był wysłuchany. Koniecznie więc trzeba dbać o więzi rodzinne, a także edukować dzieci w zakresie np. szkodliwości pewnych zachowań lub przyjmowania substancji odurzających. W przypadku zaś zaobserwowania niepokojących symptomów, zamiast rzucania oskarżeń, warto przeprowadzić szczerą rozmowę i zapewnić o wsparciu. Niewykluczone, że trzeba będzie również przyjrzeć się sytuacji w domu.
Jak reagować gdy zauważy się u nastolatka objawy uzależnienia?
Przede wszystkim – nie wpędzać w poczucie winy. Może to być przeciwskuteczne, gdyż już wcześniej jakieś problemy skłoniły go do sięgnięcia po używki. Dziecko w tym czasie będzie potrzebowało wsparcia i cierpliwości, ale także wyznaczenia jasnych zasad. W takich sytuacjach najpewniej konieczna też będzie terapia uzależnień dla młodzieży. Dostosowanie programu leczenia do potrzeb osoby młodej jest niezbędne, by odnieść pozytywny rezultat. Takie rozwiązanie oferuje m.in. nasz ośrodek. Przykładamy dużą wagę do tego, by zapewnić pacjentom w każdym wieku warunki sprzyjające powrotowi do zdrowia i równowagi.